Edith Bosch
Ontdek hoe de MBTI Edith Bosch hielp zichzelf opnieuw uit te vinden
Na het winnen van de Europese titel op het EK Judo van april 2013 zette Edith Bosch doelbewust een punt achter haar topsportcarrière. Nu bouwt ze aan een eigen coachingpraktijk en voelt zich gelukkiger dan ooit. Ze heeft niet alleen een ander beroep maar is vooral een ander mens. Edith Bosch leidt nu het leven dat echt past bij wie ze is. Dat voelt ze én wijst de MBTI uit. Volgens dit persoonlijkheidsinstrument is Bosch type ‘ENFP’, een compleet andere persoon dan zij als topsporter was.
Fysiek had ze nog door kunnen gaan tot 2016, maar mentaal niet. Edith Bosch stopte met haar judocarrière in 2013. Het grootste keerpunt in haar leven was echter al eerder, rond 2009. Ze was toen negenentwintig en voelde zich ongelukkig, wist niet meer wat ze wilde, niet als topsporter, niet in haar managersfunctie bij de NS en evenmin in haar privéleven. Daarom ging ze, zoals ze het zelf noemt, op zoek naar zichzelf. Die zoektocht leidde in 2010 tot rigoureuze beslissingen. Ze nam ontslag bij de NS en beëindigde haar relatie met wielrenner Peter Schep. ‘Eigenlijk kon mijn ex er niet zoveel aan doen maar ik voelde niks meer, was helemaal vlak ‘. Je vlak voelen is overigens erg handig als topsporter, zegt Bosch. ‘Jij kunt mensen wel raken maar zij jou niet, het betekent ook dat je zelf niet kunt voelen.’
Begonnen als ESTJ
De zoektocht bleek nog op een andere manier ’best heftig’. ‘Ik kwam erachter dat ik niet perfect was, iets dat ik wel altijd geprobeerd heb te zijn’. Behoorlijk confronterend als je vanaf je negentiende jaar (Bosch ging toen naar de Olympische Spelen) er permanent naar hebt gestreefd om de beste van de wereld te worden. ‘Ik ging elke keer harder trainer, reflecteerde niet, ging alleen maar door, met oogkleppen op. In 2008 had ik inmiddels twee Olympische medailles, was ik wereldkampioen en een aantal keren Europees kampioen, en nog steeds was het niet goed genoeg.’ Uiteindelijk kwam Bosch erachter dat ze vier heel duidelijke patronen had. ‘Ik wilde me nog altijd bewijzen, tegenover mezelf en anderen, ik accepteerde mezelf niet, laat staan anderen. Ik verwachtte altijd teveel, van mezelf maar ook van anderen, dus raak je altijd teleurgesteld. En ik kon als een kei voor anderen denken.’ Ze weet inmiddels dat dit ongeveer de belangrijkste kenmerken van MBTI-type ‘ESTJ’ zijn . ‘Ik ben gewoon begonnen als ESTJ’, aldus Bosch, ‘en dat heeft me ook heel ver gebracht. Ik heb het altijd ingezet om met judo de beste te worden.‘
Twee maskers
Het ‘soort nest’ waaruit Bosch komt, is volgens haar ook debet aan haar ESTJ-gedrag. ‘Mijn vader is een marineman: hiërarchisch dominant, directief, kan niet met emoties omgaan. De lieve man is nog steeds hetzelfde en ik kan het nu ook doorzien en accepteren, maar toen ik klein was en ging huilen, lachte hij of werd hij boos en zei: “Waarom ga je huilen, wat schiet je daarmee op?” Dat heb ik geïnterpreteerd als dat ik dus sterk, perfect moet zijn. Als ik dat ben, dan ben ik goed genoeg. Daar ben ik op gaan bouwen en dat bleek ook te werken. Het heeft me gevormd. De eerste acht jaar van je leven doe je patronen op, ontwikkel je je overlevingsstrategieën.’ Niet verwonderlijk dus dat Bosch op haar zevende is gaan judoën. Hoewel in deze keuze gestimuleerd door haar zussen die al op deze sport zaten, paste het ook heel goed bij haar zelfgekozen gedrag. ‘Bij judo zet je een maskertje op en ga je gewoon keihard rammen. Dat is heel simpel.’ Als ze voor ballet had gekozen - destijds haar eerste voorkeur - had ze moeten laten zien wie ze was. ‘In die dansbewegingen moet je al je gevoel leggen. Bij judo moet dat juist niet, daar moet je dat gevoel juist blokken.’ Bosch noemt de judosport een prachtige plek om je te verstoppen. ‘Eigenlijk was die carrière een dubbelmasker. Het was niet alleen het masker van de topsport, maar ook nog een extra masker dat ik zelf al op had, namelijk dat ik mezelf niet liet zien zoals ik echt ben.’
Overlevingsstrategie
Uiteindelijk is ze volgens eigen zeggen tegen de lamp gelopen. ‘Elke keer dacht ik dat winnen, de beste zijn, me geluk zou opleveren. Ik was wereldkampioen en ik dacht: nu ben ik gelukkig. Maar elke keer kwam ik van een koude kermis thuis. Op een gegeven moment besef je dat het dus nooit goed genoeg is.’ Haar ESTJ-gedrag als judoka zou haar lifecoach Martijn Smit kwalificeren als een overlevingsstrategie. ‘ESTJ was puur nodig om te overleven als topjudoka.’ Op aanraden van haar moeder schakelde Bosch in 2010 Martijn Smit in om haar te helpen bij haar zoektocht naar zichzelf. Ook plaatste zij hem in haar begeleidingsteam. Tamelijk uniek in de sportwereld waar hoogstens sportpsychologen worden ingezet. Bosch nam deze beslissing omdat ze er alles voor overhad om weer te kunnen voelen, om erachter te komen wat ze écht wil in het leven. Tekenend voor deze ‘eagerness’ was dat ze zonder enige aarzeling akkoord ging met het scenario dat Smit na hun eerste gesprek aan haar voorlegde. ‘Hij zei: als we hierin duiken, kan dat betekenen dat je geen topsport meer wilt doen.’ Op dat moment had Bosch nog helemaal niet gedacht aan stoppen. Integendeel, ze wilde blijven judoën voor de structuur en houvast. ‘Gelukkig met zilver of ongelukkig met goud?’, was een andere cruciale vraag die Smit stelde bij het naderen van de Spelen van 2012. Zonder nadenken antwoordde ze ‘gelukkig met zilver’ en moest huilen. Bosch had ontdekt dat ze liever gelukkig wilde zijn dan de beste; persoonlijk misschien wel de grootste overwinning die ze ooit behaalde. ‘Als je echt wilt dat je van binnenuit gelukkig wordt, als je dat met jezelf aangaat, kun je hele grote stappen zetten! Wel moet je eerst door de pijn heen, want tegenover je grootste passie staat je grootste angst.’
Inmiddels is ze een gekwalificeerd MBTI-practitioner en gebruikt ze de indicator in haar coachingpraktijk en voor haar persoonlijke ontwikkeling. De coachingpraktijk van Bosch is nog ‘work in progress’. ‘Ik ben nog zoekende, maar ik weet wel dat bij coaching mijn hart ligt. Ik ben nu aan het kijken of ik een soort USP, een expertise kan ontwikkelen.’ Bosch doet nu vooral 1-op-1 coaching van ‘mensen die tegen dingen aanlopen’. ‘Mensen die hun werk niet leuk vinden, die niet tot rust kunnen komen, geen nee kunnen en durven zeggen.’ Maar ze ambieert vooral om zich verder te bekwamen in teamcoaching. ‘Bewustzijn creëren door middel van workshops, het managen van energie, veerkracht tonen, eigenlijk dat eerste porretje aan mensen geven zodat ze ook aan zelfreflectie gaan doen.’ Een deel van deze ambitie realiseert ze al door haar samenwerking met Peak4, een bureau dat zich richt op de ontwikkeling van individuen, teams en bedrijven.
Coachinginstrument
Hoewel nog ‘work in progress’, staat voor Bosch al wel vast dat ze in haar coachingpraktijk met een aantal gedegen instrumenten wil werken. Zo kwam de MBTI op haar pad. Ze kende dit instrument niet, maar was al wel in aanraking geweest met het gedachtegoed van Jung via het boek Totaalcoachen en de ActionType benadering. Maar Bosch noemt dit te beperkt omdat het specifiek gaat over hoe je sporters moet trainen, benaderen en coachen. Ook gaat het niet zo diep als de MBTI. Voormalig tophockeyer Floris Evers (eveneens aangesloten bij Peak4) attendeerde Bosch op de MBTI. ‘We spraken met elkaar over instrumenten die je kunt gebruiken voor je eigen ontwikkeling, voor het creëren van een ingang bij bedrijven, maar ook om met mensen het gesprek aan te gaan. Floris kwam toen aan met MBTI.’ ‘Ik ben me gaan inlezen en vind het echt een goede tool. Het is gebaseerd op jarenlang onderzoek, het is een erg solide instrument wat het voor mij mooier maakt. Het is geen instrumentje om even snel iets te testen, maar een ingang om behoorlijk diep te onderzoeken of datgene wat je doet aangeleerd gedrag is of dat het meer bij je natuur past.’
Bosch’ openbaring
De insteek van Bosch was om de MBTI zelf als coach te gaan gebruiken, dus om anderen mee te helpen in hun persoonlijke ontwikkeling. Voorwaarde daarvoor was dat ze een officiële kwalificatietraining bij The Myers-Briggs Company volgde tot MBTI-practitioner. Deze zomer legde ze deze met goed gevolg af. ‘Superleuk maar vrij intensief’, aldus Bosch. ‘Onderdeel ervan is dat je niet alleen bij anderen de indicator afneemt, maar dat jij haar zelf ook ondergaat.’ Dat leverde Bosch het inzicht op dat zij een persoon is met ENFP-voorkeuren. Voorkeuren die ongeveer haaks staan op het leven dat zij leidde als topjudoka. Hoewel ze de kenmerken van ENFP direct herkende, noemt ze de ontdekking toch een openbaring. ‘Want dat is het als je ontdekt dat je je als een ESTJ hebt gedragen, maar dat je je - op dit moment - veel beter voelt bij ENFP.’ ‘Ik was niet zo’n heel aardig mens, ik ging over lijken. Ik was altijd hard aan de buitenkant, maar als je verder kijkt, ben ik best lief en verzorgend. Ik ben heel accepterend, heb geen oordelen, geef nu duidelijk mijn grenzen aan en laat mezelf zien zoals ik ben.’ Bosch durft zichzelf inmiddels heel kwetsbaar op te stellen. Dat doet ze ook tijdens haar workshops waarin het de kunst is om de mensen ‘te openen’. ‘Dat bereik je door eerst dingen van jezelf te delen.’
Uit de kast komen
De openlijke bekentenis dat ze eigenlijk een heel ander mens is, heeft veel weg van iemand die na veel jaren besluit om uit de kast te komen. Volgens Bosch klopt die vergelijking behoorlijk. ‘Toen ik erachter kwam, voelde ik me ook echt bevrijd. Ik had dertig jaar mijn gevoelens weggestopt, maar uiteindelijk gaat er dan wrijving komen.’ ‘MBTI leert je jezelf kennen, geeft inzicht in wat je voelt en waar je je het prettigst bij voelt. En dan kun je alsnog kiezen om op een andere manier te leven. Maar dan ben je je er wel bewust van dat je aangeboren voorkeur anders is. Als je daarmee kunt leven, prima, dan is het tenminste een bewuste keuze. Maar ik kan mijn gevoel nu niet meer onderdrukken.’ Tekenend voor de impact van deze ‘coming out’ is dat Bosch meer complimenten ontving voor deze persoonlijke overwinning, dan voor alle titels en Olympische medailles die ze als topsporter binnensleepte.
Inmiddels heeft Bosch de MBTI enkele keren ingezet. Bijvoorbeeld als ze met iemand echt de diepte in wil gaan, iemand die zichzelf beter wil kennen om te kunnen bepalen wat hij wil bereiken. Of bijvoorbeeld als leden van een team beter moeten gaan samenwerken. Volgens Bosch leidt meer kennis van elkaar tot meer onderling begrip en een groter vertrouwen. Daardoor zal er meer bereidheid zijn om voor en met elkaar te werken. Ze ziet dat er tegenwoordig gelukkig steeds meer ruimte is in het bedrijfsleven voor de ontwikkeling van individuen en teams. ‘Er is een groeiende aandacht voor “mens zijn” en je kwetsbaar opstellen’. De MBTI creëert hier volgens Bosch ‘mooie openingen’ voor. ‘In groepssessies zou ik altijd voorstellen om met de MBTI te beginnen. Wat er uit de vragenlijsten komt, kunnen de teamleden met elkaar delen. Daar formuleer je vervolgens een aantal uitdagingen op waar het team voor staat. De MBTI kan concreet maken wat de patronen zijn van het team, bijvoorbeeld als het onder stress moet presteren. Gaan we dan, zoals altijd, harder rennen, of doen we een stap terug en gaan we eerst met elkaar communiceren? Dan is het wel prettig als de teamleden elkaar goed kennen, als ze van elkaar weten hoe de ander communiceert en kan reageren.
De MBTI brengt dat allemaal in kaart. Bij een Introversion type vindt reflectie aan de binnenkant plaats, terwijl iemand met een voorkeur voor Extraversion meteen gaat praten.’ De reacties op de uitslag van de MBTI kunnen volgens Bosch allerlei kanten opgaan. ‘Sommigen vinden het fijn: oh, dus dat ben ik. Bij anderen roept het weerstand op, die zeggen: dat ben ik niet, daar herken ik mezelf helemaal niet in!’ Het mooie is dat het in beide gevallen een gespreksingang oplevert, stof om over na te denken en om eventueel de confrontatie mee aan te gaan. Ook het invullen van de vragenlijst zelf kan al leiden tot boeiende gesprekken. ‘Ze gaan bewust nadenken over waar ze zich nou eigenlijk beter bij voelen, bij A of B. Daardoor gaat die molen al draaien.’ De MBTI kan zowel een praktische gespreksopener zijn als een methode om heel ‘diep’ te gaan. Idealiter zet Bosch de MBTI diepgaand in. Zo diepgaand dat ook anderen de openbaring kunnen ervaren zoals zij die zelf heeft gehad. Of op zijn minst aan het denken zijn gezet.
Tekst en foto: Rob van Bodegom
De MBTI leert je jezelf kennen, geeft inzicht in wat je voelt en waar je je het prettigst bij voelt. En dan kun je alsnog kiezen om op een andere manier te leven. Maar dan ben je je er wel bewust van dat je aangeboren voorkeur anders is.
Edith Bosch, Lifecoach. Bosch Sport Business